De engelen van Auschwitz (+stofomslag)

Omdat we het nooit mogen vergeten.

Hoewel de situatie in Auschwitz tijdens de Tweede Wereldoorlog over het algemeen bij eenieder wel bekend zal zijn, grijpt dit boek je direct bij de keel. Sla tijdens het lezen van dit indrukwekkende boek vooral het voorwoord niet over.

Het stripverhaal werd bedacht door auteur Stephen Desberg. Hij bezocht Auschwitz en werd daar tot in zijn ziel geraakt door alles wat hij daar zag, las en voelde. Hij koos ervoor het verhaal over Auschwitz te vertellen vanuit de belevingswereld van een Joodse jongeman met een sterk geloof in engelen. Als lezer beleef je door zijn ogen de gruwelijkheden die er in het nazikamp plaatsvonden. Kunnen de engelen hem redden?

De fraaie illustraties vol details zijn het werk van illustrator Emilio Van Der Zuiden. Zij versterken het toch al aangrijpende verhaal en tonen de lezer afbeeldingen die lang op je netvlies blijven staan. De onmenselijke omstandigheden waarmee de Joden te maken kregen, zijn confronterend weergegeven en maken dan ook indruk. Aan het eind van dit heftige verhaal volgt nog een epiloog die je zeker moet lezen.

Een mooi boek over hoop, kracht en de wil om te overleven. De engelen van Auschwitz is een compleet verhaal en een aanwinst voor iedereen die belangstelling heeft voor oorlogsverhalen. Het album zou ook niet misstaan in de klas, is goed inzetbaar tijdens geschiedenislessen over de Tweede Wereldoorlog. Aanrader.

Het fraaie en ontroerende stripverhaal over het bekende concentratiekamp Auschwitz is vooral een esthetische en intellectuele ervaring zonder weerga. Dit verhaal dat begin 2020 in het Frans verscheen en net voor het jaareinde in het Nederlands verscheen bij Silvester Strips, kan zonder meer aanspraak maken op de titel album van het jaar 2020. Zij het met enkele kanttekeningen.
Ontroerend en betoverend mooi

De engelen van Auschwitz is ontroerend en oogt betoverend mooi. Zowel tekenaar als scenarist beheersen een zeer meeslepende narratieve stijl. Los van de geloofwaardigheid of de voor de hand liggende referenties aan films, boeken of documentaires gaat deze striproman nooit vervelen. Met zo’n geladen en bijna tot in den treure hervertelde geschiedenis is het afleveren van een authentiek fictiewerk geen sinecure.

Het nieuwste album van striptekenaar Emilio Van der Zuiden (bekend van Le Mystère de la Traction 22 ) en scenarist Stephen Desberg is een paukenslag. Alvorens het soms voorspelbare verhaal (niks mis mee trouwens) te behandelen is het van belang de auteurs even te introduceren. Stephen Desberg schreef het scenario voor deze graphic novel of striproman. De Franse Nederlander met zigeunermoeder die dit meesterwerk tekende, begon ooit als journalist, wat misschien die gevoeligheid voor het narratieve verklaart.

Binnen de literatuur zou dit boek passen binnen het genre van de historische fictie. Een genre dat historische correctheid even hoog plaatst als de schrijfstijl of structuur. Het is een hardstikke moeilijk genre omdat de lezers ervan vaak geschiedenisfreaks blijken die vallen over anachronismen. Dit laatste moet de lezer van deze striproman proberen van zich af te zetten. Net als bij de hilarische detectiveromans van Lindsey Davis of de briljante historical whodunnits van Steven Saylor is enig opgaan in het verhaal essentieel voor een optimale beleving. Deze zeer lichte vorm van suspension of disbelief zo noodzakelijk voor bijvoorbeeld science fiction hoort bij het spel.
Emilio Van der Zuiden, Dark Dragon Books
Va-va-voom pin-ups

Emilio Van der Zuiden is ondertussen al meer dan 10 jaar stripauteur. Sommigen kennen hem enkel van zijn pin-ups of als illustrator van De Meiden van oom Bob. Hij tekende ook de eerste albums van de Autoretortages van Margot en bedacht de detective Mc Queen. In een recent verleden zorgde hij als tekenaar van De geheime tegenstander naar het verhaal van Agatha Christie voor een prachtadaptatie bij Dark Dragon Books.

Zijn strips zijn een ultieme vorm van escapisme en esthetische exaltatie

Van der Zuidens handelsmerk zijn sterke en bijzondere vrouwen. Voluptueuze en sensuele vrouwen bovendien. Emilio houdt van hun rondingen, hun sensualiteit… Zijn strips zijn een ultieme vorm van escapisme en esthetische exaltatie. Hopelijk komt dankzij dit sublieme album ook een herdruk van het geheim van de traction 22 en De godinnen van de weg uit. Over smaak qua tekenstijl valt te twisten, maar de finesse van Van der Zuiden en de neorealistische stijl passen perfect bij dit verhaal. In dit stripverhaal tekent hij in driekwart van het boek en het belangrijkste deel geen vrouwen. In de epiloog maakt hij dat ruimschoots goed trouwens.
Emilio Van der Zuiden, Stephen Desberg, Silvester Strips


Filmfan groeide uit tot topstripscenarist

De scenarist is de Brusselaar Stephen Desberg. Nu is Desberg een fenomeen als scenarist. Hij zette zijn eerste stappen bij het weekblad Robbedoes en dus moest bijna steevast ook een beetje humor in de scenario’s gestoken. Dit leidde tot een zeer fijne en subtiele humor in de meeste van Desbergs scenario’s, terwijl hij toch bovenal serieuze of zelfs hard boiled verhalen wil vertellen. Spoiler alert: in deze striproman ontbreekt die fijne humor compleet.

Sedert zijn begin in de late jaren 1970 groeide Desberg niettemin uit tot zowat de meest succesrijke — of anders geformuleerd één van de productiefste — scenaristen van zijn generatie. Veel van zijn vroeg werk zat meteen goed. Aanvankelijk werkte Desberg voor de reeks 421 samen met Eric Maltaite. Die kreeg de strips met de paplepel binnen. Zijn vader was immers niemand minder dan Will, de auteur van Baard en Kale (Tif et Tondu). Als zoon van een Amerikaanse filmdistributeur (MGM) doken bij Desberg dan ook niet toevallig ontzettend veel verwijzingen naar speelfilms waaronder James Bond op in de scenario’s. Met de tiran van Midnight Cross leverde hij samen met André Benn (pseudoniem voor André Beniest) in 1980 meteen één van de beste stripscenario’s aller tijden af.

behoort Desberg tot de belangrijkste stripscenaristen van de laatste kwarteeuw

Tegenwoordig is de stripreeks Mic Mac Adam een Geheimtipp. Zijn adaptatie van het laatste Jungleboek met striptekenaar Johan De Moor uit 2006 behoort eveneens tot de absolute klassiekers van de franco-belgische strip. Met Johan De Moor maakte hij eerder ook al Kobe de Koe en Kasper. Die laatste reeks behoort eveneens tot het beste dat in de jaren 1990 verscheen qua strips. Desberg staat garant voor degelijke scenario’s. Samen met zijn Franse generatiegenoot Yann (pseudoniem van Yannick Le Pelletier) behoort Desberg tot de belangrijkste stripscenaristen van de laatste kwarteeuw.
Emilio Van der Zuiden, Stephen Desberg, Silvester Strips



Met de vroegtijdig gestopte stripreeks Cassio (met de Belgische striptekenaar Henri Reculé) toonde Desberg al dat hij het genre van de historical fiction beheerste. Met dezelfde auteur maakt hij nu de zeer merkwaardige antropomorfe spionagereeks Jack Wolfgang. Een andere absolute topserie van Desberg is De schorpioen met de Italiaanse tekenaar Marini.
Orgie van gruwel

Voor zover de biografische context. Even samenvatten: twee absolute topauteurs binnen hun genre leverden een striproman over Auschwitz. In een inleidende brief schreef Desberg de lezer hoe en belangrijker waarom hij aan zo’n moeilijk onderwerp begon. Nergens schrijft hij dat hij Jood is of dat-ie een Schindler-ervaring had zoals Steven Spielberg.

Wel valt op dat het soms toch wel melodramatische dat in het verhaal sloop, nergens werd gecompenseerd zoals in de film la vita è bella van Roberto Begnini. De voor Van der Zuiden nogal stijve of houterige bewegingen van de personages in het gruwelijke deel van het boek ademen meer de sfeer uit van de film the Pianist van Roman Polanski, maar dan opnieuw weer zonder de ironie. Die deprimerende neerslachtigheid is een minpuntje van dit boek.

De euforische epiloog daarentegen is een beetje een bizar geval. Een roodharige vrouw in Manara-stijl met knipoog naar Gustav Klimt geeft het verhaal enige closure. Het nogal groteske einde maakt echter van het verhaal ook bijna een persiflage van de film Operation Finale van Chris Weitz. Hier kon Desberg zijn voorliefde voor geheimagenten niet beheersen en kreeg het verhaal een nogal bizar happy end. Wie houdt er echter stiekem niet van eind goed al goed?
https://doorbraak.be/recensies/auschwitz-was-nog-nooit-zo-mooi/

Enkele jaren geleden ging stripscenarist Stephen Desberg op zakenreis naar Polen, waar hij alvast één item van zijn bucketlist kon afvinken: een concentratiekamp bezoeken. Hij koos meteen voor een van de meest beruchte plekken in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, namelijk Auschwitz. Daar zag hij foto’s aan de muren hangen die hem inspireerden voor ‘De engelen van Auschwitz’. Hij wilde een verhaal vertellen over een joodse man in de hel van Polen. Zijn naam verwijst naar de ster die ze droegen: David.
David is achttien wanneer hij zijn vader voor de deur van hun huis ziet sterven door toedoen van de nazi’s. Al snel wordt hij gescheiden van zijn geliefde Hannah. Zij belandt in het oosten, hij komt terecht in Auschwitz. Eenmaal aangekomen maakt hij vrijwel meteen kennis met opperbevelhebber Karsten die thuis een zoon en een hondje heeft. Om de heimwee tijdelijk te doen verdwijnen, gebruikt de nazi gevangenen om het vuile werk op te knappen.

De taferelen in het kamp zijn schrijnend, maar David probeert de moraal hoog te houden en vertelt over engelen en geheime briefjes die in het kamp verstopt zouden zijn. Wanneer Karsten hier weet van krijgt, hoort hij het donderen in Keulen. Hij lijkt ook te geloven in de Bijbelse wezens, maar dan moet hij wel weten wie die engelen zijn. Zo wil hij eventuele hoop de kop indrukken.
‘De engelen van Auschwitz’ is een one-shot dat je vrijwel meteen bij de keel grijpt en niet loslaat. Het verhaal blijft hangen en dat is een verdienste van scenarist Stephen Desberg. Hij weet een oorlogsalbum te schrijven dat veel verder gaat dan de gruwelen van Auschwitz zelf. Dat doet hij onder andere door engelen te gebruiken. Zo zorgt hij voor een mysterieuze toets in het verhaal. Het aspect van de engelen zorgt ook voor een menselijke kant bij de Duitsers. Karsten vreest de wezens als een soort slecht karma, waardoor bij hem twijfel en angst ontstaan.

Emilio Van der Zuiden is geen al te bekende naam in de Nederlandstalige stripwereld. Je zou hem kunnen kennen van ‘De autoreportages van Margot’, ‘McQueen’ of uit het tweede album van ‘Agatha Christie’. Hij hanteert een tekenstijl met dikke lijnen en een minimum aan details in de gezichten, zonder afbreuk te doen aan prachtige decors. Die sober lijkende tekenstijl past wat dat betreft perfect bij het album, waar de gevangenen mochten blij zijn met één schamel sneetje brood. Ook zorgt het tekenwerk voor een contrast met het scenario van het verhaal. Het verhaal geeft een boodschap van hoop, terwijl de tekeningen je met de neus op de feiten drukken. Auschwitz was gruwelijk, laten we dat nooit vergeten.

Het totaalplaatje is beklijvend, beenhard, schrijnend maar hoopgevend. Desberg en Van der Zuiden vertellen een verhaal over een man die fysieke pijn inruilt voor een geestelijke overwinning. Een verloren man die zich nooit laat neerslaan.

Omdat we het nooit mogen vergeten.

Hoewel de situatie in Auschwitz tijdens de Tweede Wereldoorlog over het algemeen bij eenieder wel bekend zal zijn, grijpt dit boek je direct bij de keel. Sla tijdens het lezen van dit indrukwekkende boek vooral het voorwoord niet over.

Het stripverhaal werd bedacht door auteur Stephen Desberg. Hij bezocht Auschwitz en werd daar tot in zijn ziel geraakt door alles wat hij daar zag, las en voelde. Hij koos ervoor het verhaal over Auschwitz te vertellen vanuit de belevingswereld van een Joodse jongeman met een sterk geloof in engelen. Als lezer beleef je door zijn ogen de gruwelijkheden die er in het nazikamp plaatsvonden. Kunnen de engelen hem redden?

De fraaie illustraties vol details zijn het werk van illustrator Emilio Van Der Zuiden. Zij versterken het toch al aangrijpende verhaal en tonen de lezer afbeeldingen die lang op je netvlies blijven staan. De onmenselijke omstandigheden waarmee de Joden te maken kregen, zijn confronterend weergegeven en maken dan ook indruk. Aan het eind van dit heftige verhaal volgt nog een epiloog die je zeker moet lezen.

Een mooi boek over hoop, kracht en de wil om te overleven. De engelen van Auschwitz is een compleet verhaal en een aanwinst voor iedereen die belangstelling heeft voor oorlogsverhalen. Het album zou ook niet misstaan in de klas, is goed inzetbaar tijdens geschiedenislessen over de Tweede Wereldoorlog. Aanrader.

https://indeboekenkast.com/stripboeken/oorlog/de-engelen-van-auschwitz/

Het album De engelen van Auschwitz opent met een soort inleiding, een verklaring vooraf van scenarioschrijver Stephen Desberg. Hij vertelt daarin over zijn bezoek aan Auschwitz en over het album dat hij naar aanleiding daarvan gemaakt heeft:

Ik dacht de verschikkingen van de nazi's te beëindigen door ze zelf gevangenen van hun geweld en hun fabriek van menselijke vernietiging te maken. En ik wilde het verhaal van een man bedenken, misschien een van de gezichten op de foto's in de gang, een man die erin slaagt het lijden om te zetten, om zijn fysieke pijn in te ruilen voor een geestelijke overwinning. Een verloren man, maar die zijn strijd door de jaren heen wint en de kracht van een gemeenschap die zich nooit laat neerslaan.

Desberg bedacht dus een verhaal dat zich grotendeels in Auschwitz afspeelt. Twee personages zijn daarin vooral belangrijk, de hoofdpersoon, David, die gelooft dat er onzichtbare engelen zijn die invloed kunnen uitoefenen. Toen hij kind was, hebben ze ervoor gezorgd dat zijn vader heelhuids terugkwam en hij vertrouwt erop dat de engelen ook in het kamp zijn. Met zijn engelenverhaal bemoedigt hij andere gevangenen en de Duitse commandant Karsten, het andere belangrijke personage, wordt er bang door. Hij gaat ervan uit dat de engelen een metafoor zijn voor sommige mensen in het kamp die zijn gezag ondermijnen.

Karsten is meedogenloos. De enige wezens waarvoor hij enig gevoel kan opbrengen, zijn zijn zoon Hansel en zijn hond. Die zoon speelt een rol in de epiloog, dien nog best wat bladzijden beslaat, zodat je die ook het tweede deel van het verhaal zou kunnen noemen.
Esthetisch

Eigenlijk weet ik niet goed wat ik van de strip vind. Op de voorkant staan getekende portretten van gevangenen. Maar ze zijn wel erg esthetisch. Ze zijn vrij knap en zien er clean uit. De ellende is er niet aan te zien. Net te mooi, vind ik.

In het verhaal wordt de gruwel van het kamp overigens duidelijk verbeeld. Het geweld, de willekeur, de ontmenselijking - we krijgen het allemaal mee. Dat maakt De engelen van Auschwitz tot een aangrijpend verhaal. Maar het eerste zinnetje dat ik citeerde blijft wel in mijn achterhoofd hangen: 'Ik dacht de verschrikkingen van de nazi's te beëindigen door ze zelf gevangenen van hun geweld en hun fabriek van menselijke vernietiging te maken.'

Die verschrikkingen met terugwerkende kracht te kunnen beëindigen klinkt nogal naïef. En een verklaring vinden voor het onmenselijke optreden van Karsten is misschien mogelijk, maar geen enkele verklaring is een verontschuldiging. Dat Karsten ook een zielige figuur is, maakt hem wellicht menselijker, maar het doet niets af aan het gruwelijke dat hij deed of vooral liet doen.
Epiloog

In de epiloog blijkt dat Karsten toch nog zijn trekken thuiskrijgt. Dat bevredigt natuurlijk: het kwaad wordt met een omweg toch nog gestraft, maar de straf staat in geen verhouding tot de daden die hij gepleegd heeft.

Misschien zit mij het meest dwars dat de gruwelen in Auschwitz gebruikt worden als middel om een boodschap over te brengen. Om te laten zien dat de man die in engelen geloofde uiteindelijk gelijkkrijgt en dat het goede uiteindelijk overwint. Maar in Auschwitz heeft het goede niet overwonnen en daarom is het positieve einde ook wrang. Alsof het allemaal toch nog ergens goed voor geweest is.

Hiermee doe ik Desberg en zijn bedoelingen, geen recht, ik weet het. Zijn intentie wil ik niet in twijfel trekken: hij was onder de indruk en wilde daar iets mee doen. De vraag is wel of je dat op deze manier moet doen. Ik heb daar wel problemen mee.
Tekeningen

Emilio van der Zuiden heeft vrij strakke tekeningen gemaakt, waarbij het inkten met een vrij dikke lijn is gebeurd, vooral waar het personages betreft. Dat heeft tot gevolg dat het oog van de lezer ook vooral op de personen gericht wordt.

Soms ontkomt hij niet aan clichés: de meeste wrede gevangene die zich mag uitleven op de andere mensen in het kamp heeft het brede hoofd (met doorlopende wenkbrauwen) die je bij zo iemand verwacht. Subtieler is de kraai die op verschillende tekeningen is afgebeeld en getuige en bode van de dood is. En als iemand doodgeschoten wordt, zie je het rood langzaam de tekening overnemen, alsof de personen door het bloed moeten waden. Dat is een concretisering van wat er in het hoofd van David moet zijn omgegaan.
Op tekstniveau zit er ook wel een cliché in. In een verhaal over engelen wordt een geliefde natuurlijk ook een engel genoemd. Wellicht goed voor de coherentie van het verhaal, maar ook een beetje een banalisering van de 'engelen' in de oorlogssituatie.

De inkleuring, door Fabien Alquier, maakt duidelijk onderscheid tussen de oorlog veel bruin/grijs/donkerblauw en de periode na de oorlog, waar de kleuren lichter en daardoor vrolijker zijn.

De engelen van Auschwitz is een opmerkelijk boek. Het kwaad en de gruwelijkheden worden onverbloemd getoond. Daardoorheen wordt het verhaal gevlochten van iemand die in engelen gelooft en van een kampcommandant met onbegrensde macht, die moet aanvaarden dat hij niet alles onder controle heeft. Allemaal kundig gedaan, maar, zoals vermeld, het zit me toch niet helemaal lekker. Hier zal ieder zijn eigen afwegingen moeten maken. Ik kan me ook voorstellen dat mensen juist van dit verhaal onder de indruk zijn.
https://teunisbunt.blogspot.com/search?q=engelen

Enkele jaren geleden ging stripscenarist Stephen Desberg op zakenreis naar Polen, waar hij alvast één item van zijn bucketlist kon afvinken: een concentratiekamp bezoeken. Hij koos meteen voor een van de meest beruchte plekken in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, namelijk Auschwitz. Daar zag hij foto’s aan de muren hangen die hem inspireerden voor ‘De engelen van Auschwitz’. Hij wilde een verhaal vertellen over een joodse man in de hel van Polen. Zijn naam verwijst naar de ster die ze droegen: David.

David is achttien wanneer hij zijn vader voor de deur van hun huis ziet sterven door toedoen van de nazi’s. Al snel wordt hij gescheiden van zijn geliefde Hannah. Zij belandt in het oosten, hij komt terecht in Auschwitz. Eenmaal aangekomen maakt hij vrijwel meteen kennis met opperbevelhebber Karsten die thuis een zoon en een hondje heeft. Om de heimwee tijdelijk te doen verdwijnen, gebruikt de nazi gevangenen om het vuile werk op te knappen.

De taferelen in het kamp zijn schrijnend, maar David probeert de moraal hoog te houden en vertelt over engelen en geheime briefjes die in het kamp verstopt zouden zijn. Wanneer Karsten hier weet van krijgt, hoort hij het donderen in Keulen. Hij lijkt ook te geloven in de Bijbelse wezens, maar dan moet hij wel weten wie die engelen zijn. Zo wil hij eventuele hoop de kop indrukken.

‘De engelen van Auschwitz’ is een one-shot dat je vrijwel meteen bij de keel grijpt en niet loslaat. Het verhaal blijft hangen en dat is een verdienste van scenarist Stephen Desberg. Hij weet een oorlogsalbum te schrijven dat veel verder gaat dan de gruwelen van Auschwitz zelf. Dat doet hij onder andere door engelen te gebruiken. Zo zorgt hij voor een mysterieuze toets in het verhaal. Het aspect van de engelen zorgt ook voor een menselijke kant bij de Duitsers. Karsten vreest de wezens als een soort slecht karma, waardoor bij hem twijfel en angst ontstaan.

Emilio Van der Zuiden is geen al te bekende naam in de Nederlandstalige stripwereld. Je zou hem kunnen kennen van ‘De autoreportages van Margot’, ‘McQueen’ of uit het tweede album van ‘Agatha Christie’. Hij hanteert een tekenstijl met dikke lijnen en een minimum aan details in de gezichten, zonder afbreuk te doen aan prachtige decors. Die sober lijkende tekenstijl past wat dat betreft perfect bij het album, waar de gevangenen mochten blij zijn met één schamel sneetje brood. Ook zorgt het tekenwerk voor een contrast met het scenario van het verhaal. Het verhaal geeft een boodschap van hoop, terwijl de tekeningen je met de neus op de feiten drukken. Auschwitz was gruwelijk, laten we dat nooit vergeten.

Het totaalplaatje is beklijvend, beenhard, schrijnend maar hoopgevend. Desberg en Van der Zuiden vertellen een verhaal over een man die fysieke pijn inruilt voor een geestelijke overwinning. Een verloren man die zich nooit laat neerslaan.
- Rex Ensent

https://www.cuttingedge.be/boeken-strips/strips/5456/de-engelen-van-auschwitz-grijpt-je-vast-en-laat-je-niet-los/

In het voorwoord bij de strip De Engelen van Auschwitz legt scenarioschrijver Stephen Desberg uit hoe een bezoek aan het vernietigingskamp Auschwitz hem ertoe bracht het verhaal van één van de mannen te vertellen. Hij verzint dan het verhaal van die ene man die er in slaagt het lijden op een bepaalde manier te overwinnen en zijn fysieke pijn om te zetten in een geestelijke overwinning, door zijn onverzettelijke geloof in engelen.

Het indrukwekkende is dat er in deze strip niets uit de weg wordt gegaan – de joodse medegevangene die er al een jaar is en die de nieuwkomers terroriseert omdat hij zo zelf denkt te kunnen overleven, en met name de confrontaties van de hoofdrolspeler in het verhaal, David, met de Duitse Obersturmführer Karsten die werkelijk nergens voor terugdeinst.

Het verhaal begint met de aanloop naar de hel van Auschwitz, en eindigt met een epiloog, waarin de liefde beschreven wordt tussen de Joodse Eva en Hansel, die de zoon van Karsten blijkt te zijn. Ook dat laatste deel wordt integer en goed verteld.

De Engelen van Auschwitz is een heftig en behoorlijk confronterend boek dat feitelijk actueler dan ooit is. Integer verteld, prachtig getekend, indrukwekkend.
https://www.moorsmagazine.com/algemeen/de-engelen-van-auschwitz/