Elise en de Nieuwe Partizanen (+stofomslag)

Voor zijn nieuwste boek werkte Jacques Tardi samen met zijn echtgenote Dominique Grange. Tardi leerde haar begin jaren zeventig kennen toen zij werkte als vertaalster voor een tijdschrift waar hij een stripverhaal voor tekende. Hij stond toen zelf nog aan het begin van zijn carrière, maar groeide uit tot een van de belangrijkste stripmakers van Frankrijk. Met Elise en de partizanen voegt hij een nieuw en boeiend hoofdstuk toe aan zijn oeuvre. Jacques Tardi is vooral bekend van zijn stripverhalen over de eerste wereldoorlog, een trilogie over het verblijf van zijn vader in een gevangenenkamp tijdens de Tweede wereldoorlog en zijn bewerkingen van romans van verschillende Franse schrijvers zoals Leo Malet, Didier Daenincx, Jean Vautrin en Jean-Patrick Manchette. Hij illustreerde drie romans van Louis-Ferdinand Céline. Elise en de nieuwe partizanen werd geschreven door Dominique Grange, de vrouw van Tardi. Grange debuteerde als zangeres in de jaren zestig. Haar carrière werd op gang geholpen door Guy Béart, met wie ze enige tijd samen optrad. Hierna begon ze haar eigen nummers te schrijven omdat ze daar haar linkse idealen in kwijt kon. Haar lied Les nouveax partisans werd in Frankrijk een populaire protestsong. Grange stond op de barricades in mei 1968, maar daar hield het voor haar niet op. Ze zette een punt achter haar zangcarrière en sloot zich aan bij een maoïstische groepering die een revolutie nastreefde in Frankrijk. Op deze roerige periode in haar leven baseerde Dominique Grange Elise en de nieuwe partizanen, een ruim 160 pagina's dikke graphic novel, waarvoor Tardi het tekenwerk verzorgde.
In veel van zijn andere boeken verwerkte Tardi sociale ongelijkheid als thema, Het levensverhaal van zijn vrouw heeft voldoende elementen voor een goed verhaal waarin hij ook dat sociale aspect terug kan laten komen. Toch valt Elise en de nieuwe partizanen een beetje tegen. Dat ligt niet aan Tardi. De openingspagina's van Elise en de nieuwe partizanen schetsen een beeld van Frankrijk einde jaren vijftig, begin jaren zestig, een periode van grote sociale ongelijkheid en racisme. Frankrijk was in oorlog met Algerije en Algerijnse arbeiders in Frankrijk leefden in erbarmelijke omstandigheden. Protest hiertegen werd met geweld de kop ingedrukt. In oktober 1961 loopt een demonstratie in Parijs volledig uit de hand met bijna 200 doden, meer dam 100 vermisten en ruim 13.000 arrestaties. Het is het Parijs waar Elise op 18-jarige leeftijd gaat studeren. Dan verspringt de tijd naar 1971, in het appartement waar Elise met andere revolutionairen verblijft raakt ze ernstig gewond als een molotovcocktail explodeert. Op dat moment heeft zij al besloten om met haar vriend en enkele anderen het linkse verzet tegen de sociale misstanden die zij zien illegaal en met geweld voort te zetten. Dat maakt het onmogelijk om met haar naar een ziekenhuis te gaan, maar een bevriende arts is bereid om haar te verplegen en ze vindt onderdak bij mensen die sympathiek staan tegenover haar idealen. In het ziekbed blikt ze terug op haar leven vanaf pakweg 1958. Na het ongeval en het uiteenvallen van allerlei extreemlinkse bewegingen komt Elise in een vacuüm terecht. Haar vriend Simon raakt aan de heroïne en Elise voorziet in haar onderhoud met allerlei baantjes. In 1977 maakt ze kennis met haar toekomstige man de lancering van een nieuw striptijdschrift waar ze beiden aan mee werken. Het is niet al te moeilijk om hier Jacques Tardi zelf in te herkennen. Het is ook overduidelijk dat Dominique Grange de hoofdpersoon van dit verhaal op zichzelf baseerde en op zijn minst grote delen ervan autobiografisch zijn, maar in het nawoord van deze uitgave noemt ze Elise en de nieuwe partizanen "niet autobiografisch en het is ook geen fictie". In dat zelfde nawoord schrijft ze dat het ook niet haar bedoeling geweest is om de geschiedenis van de maoïstische arbeidersbeweging in Frankrijk te schrijven. En dat is precies waar de schoen wringt. Het boek staat op sommige pagina's bol van de feiten, de ene na de andere afkorting komt voorbij en allerlei opstanden en acties worden even genoemd. Dat heeft toch iets van een geschiedenisboek weg. Die molotovcocktail maakte ze niet voor niets. Een ander punt is dat het verhaal zonder goede reden steeds in de tijd verspringt. Maar waar is Elise. Wie is ze? En wat drijft haar steeds verder naar links en uiteindelijk tot geweld? De ontwikkeling van Elises karakter en haar drijfveren komt ook niet echt uit de verf. Beter was het geweest als Grange een duidelijke keuze had gemaakt voor het verhaal van Elise en iets minder feiten (die voor haar verhaal niet echt ter zake doen) achterwege had gelaten. Dat neemt niet weg dat Elise en de nieuwe partizanen een prachtig getekend boek is over een interessante periode in de recente geschiedenis waar nog maar weinig stripverhalen over zijn gemaakt.

http://johpols.blogspot.com/2023/02/stripverhalen-chansons-en.html

Elise en de nieuwe partizanen is het verhaal van een jonge zangeres die in 1958 van Lyon naar Parijs trekt en die daar na de protestbeweging van mei 1968 de showbizz verlaat om zich bij het verzet te voegen.

Dominique Grange zegt dat ze geen autobiografie heeft geschreven, maar dat haar verhaal zeker ook geen fictie is. Het verhaal begint bij de oorlog om de onafhankelijkheid van Algerije, en de behandeling van de Algerijnse arbeiders in Frankrijk en het onverbloemde racisme dat daar bij hoorde. He is voor ons, Nederlanders, misschien een onbekend stukje geschiedenis, maar daarom wellicht des te schokkender om te zien hoe bruut de Franse politie geweld gebruikte tegen de Algerijnen.

En dat ging later al net zo fel en hard door – protestbewegingen van linkse groeperingen werden met zeer harde hand uit elkaar geslagen, met regelmatig zelfs doden en zwaargewonden aan de kant van de protesterende studenten, terwijl de rechtse groepen juist beschermd werden, en de kopstukken daarvan later regeringsposten bezetten.

We volgen Elise in haar gepassioneerde actieleven, waarin ook plaats is voor het organiseren van korte strandvakanties voor arbeiderskinderen (de bus werd door een politiewagen van Parijs tot de kust gevolgd) en we zien haar ook voor een paar weken in de gevangenis belanden omdat ze een politieagent zou hebben “mishandeld”.

Als je iets wil begrijpen van de onrust die er nu nog steeds is in de buitenwijken van Parijs, en van de gele hesjes-protesten moet je dit boek beslist lezen, want dan kun je vooral blij zijn dat je in Nederland woont, waarin alles toch relatief veel gemoedelijker en aanzienlijk minder gewelddadig verliep dan in Frankrijk.

Een indrukwekkend boek, niet alleen door het sterke verhaal van Grange, maar ook door de sublieme, perfect op het onderwerp toegesneden tekenstijl van Tardi.

https://www.moorsmagazine.com/cartoons/strips/elise-en-de-nieuwe-partizanen/

Dominique Grange is een bekende zangeres in Frankrijk. Haar grote bekendheid ontstond in de slipstream van de revolutie van 1968 in Parijs. Ze was al politiek activistisch, toen men haar zangtalent ontdekte en gaandeweg werd ze één van de belangrijkste stemmen van de revolutionaire bewegingen en werd haar lied De Nieuwe Partizanen zo’n beetje het volkslied van de beweging. Toch is dit boek niet haar verhaal. Elise en de nieuwe partizanen is een verhaal met biografische trekjes, maar eigenlijk wordt het verhaal verteld van een periode in de Franse geschiedenis en volgt het boek niet nauwkeurig het leven van Dominique, ofwel Elise in het boek. Maar dat doet er voor het verhaal ook niet toe. Allerlei historische gebeurtenissen vormen de leidraad voor dit recente geschiedenisverhaal. Het is welhaast ongelooflijk hoe reactionair de Franse regeringen en regeringsleiders waren in die tijd, hoe fascistisch en racistisch de politie, hoe weinig een mensenleven telde. Bij demonstraties tegen slechte leefomstandigheden van Algerijnse arbeiders bijvoorbeeld vielen honderden doden, fabrieksstakingen waren verboden of werden zwaar bestraft. Geen wonder dat de revolutionaire bewegingen met name in Frankrijk zo tot bloei kwamen en dat de revolutie van 1968 in Parijs als pars toto ging dienen voor alle protestbewegingen in Europa. Maar het verhaal van deze beweging blijft behapbaar omdat we het leven van één fictieve jonge vrouw, een deelnemer aan die beweging als leidraad krijgen voorgeschoteld. En het leven van één persoon zegt ons als lezer vaak meer dan het verhaal van een abstracte massa of protestbeweging, omdat je je nu eenmaal met één persoon beter kunt identificeren. Een aardig detail in dit boek is de rol die strips en stripbladen in deze periode van de geschiedenis hebben gespeeld. Hoewel het pas laat in het verhaal een rol gaat spelen, wordt toch heel duidelijk dat die bladen bijdroegen als medium aan de uitingen van de jongerencultuur. Bijvoorbeeld dat een belangrijke reactie op een verbod op Hara-Kiri het ontstaan van Charlie Hebdo was. En Dominique Grange kwam op die manier in contact met haar echtgenoot Jacques Tardi, toch ook geen onbeduidend detail. Hoe het zij, dit boek vertelt de geschiedenis van een roerige periode in Europa die tot op de dag van vandaag invloed heeft op onze samenleving. En Grange en Tardi doen dat op zeer indringende wijze.

https://www.stripschap.nl/pages/topics/elise-en-de-nieuwe-partizanen.php

Na de verschillende topwerken van Tardi (zoals Loopgravenoorlog) waagt hij zich even niet aan WO II, maar wel aan de turbulente jaren ’60 en ’70. Zijn zwart-witte tekenstijl is erg typerend en als je een Tardi-fan bent, weet je ongetwijfeld hoe de tekeningen eruitzien. Ook het verhaal op zich sleurt je mee in de gespannen tijdsperiode en je wordt als het ware het verhaal volledig ingesleurd. Silvester Strips weet bij deze een grote vis aan de haak te slaan, een absolute aanrader!

https://www.instagram.com/deboekenman/

Dominique Grange is een Franstalige charmezangers. Tijdens de sociale onlusten en protesten van mei 1968 stortte ze zich vol overgave in de wereld van het politieke protest. Haar man is meesterlijk tekenaar Tardi. Need we say more? Dit boek volgt het levensverhaal van Dominique en voert ons langs, voor ons en wellicht zelfs voor vele Fransen, groteske voorbeelden van machtsuitbuiting en de donkere hoekjes van de geschiedenis van Frankrijk. Een relevant en schokkend boek dat nog weken in onze kop bleef rondspoken. Boek van de maand? Boek van de maand!

https://9ekunst.nl/2022/11/06/kort-van-stof-september-2022-2/

Het album begint met het tonen van grote sloppenwijken eind jaren 1950 aan de rand van Parijs en andere Franse grootsteden waarin vooral Algerijnse families leven. Frankrijk is dan al sinds 1954 in oorlog verwikkeld met Algerije, een kolonie die onafhankelijk wil worden. Het instellen van een avondklok voor moslims doet deze achtergestelde migranten op 17 oktober 1961 met tienduizenden naar de hoofdstad trekken. Een grote politiemacht treedt hardhandig tegen hen op. Honderden betogers worden in de Seine gegooid en verdrinken. Tweehonderd doden, honderd vermisten en meer dan tienduizend arrestaties. Bij een nieuwe grote betoging op 8 februari 1962 vallen nog eens negen doden en tweehonderdvijftig gewonden. Het verklaart de grimmigheid van latere acties en het zijn gebeurtenissen die in het Franse collectief geheugen zitten.

Elise komt dan in beeld. Ze trekt in 1958 naar Parijs om te studeren, maar vooral om geëngageerd deel te nemen aan acties voor sociale gelijkheid. Het verhaal maakt dan een sprong naar 1972. Ze is lid van een rebellerende linkse groepering, Gauche Prolétarienne, waar ze haar strijdmakker Simon heeft leren kennen. Bij het klaarmaken van molotovcocktails vindt er een ontploffing plaats op hun appartement en raakt Elise zwaar verbrand. Ze vluchten weg en duiken onder bij een bevriend koppel. Tijdens haar genezingsproces overpeinst Elise de acties van de voorbije jaren 1960, hoe ze protestsongs schreef en demonstraties muzikaal begeleidde met haar gitaar. Hoe ze bij een betoging in 1971 opgepakt werd door de politie en veroordeeld tot zes weken gevangenisstraf voor geweldpleging, mishandeling en belediging van agenten. Ironie ten top. In november 1973 houdt de groepering Gauche Prolétarienne op te bestaan. En hoewel Elise vindt dat de strijd voor het volk en voor gelijke rechten eigenlijk moet doorgaan, is er geen financiële ondersteuning meer van de groepering en moet er naar een inkomen gezocht worden. Ze vindt een job als verkoopster in een kledingwinkel en in 1977 kan ze aan de slag op de redactie van een nieuw stripweekblad, BD l’ Hebdo de la B.D. Ze zal er kennismaken met een tekenaar...

Het album brengt de woelige levensloop in beeld van een enorm sociaal geëngageerde vrouw, Elise, verstandig en muzikaal begaafd. Ze zet zich sinds haar achttiende verjaardag in 1958 actief in en sluit zich aan bij organisaties die strijden voor de integratie van buitenlandse immigranten en tegen onmenselijke werkdruk op arbeiders. Het zijn op dat ogenblik zeer onrustige tijden in Frankrijk, maar ook in andere landen gebeuren er in 1968 schokkende dingen, zoals de Sovjet-tanks tegen de Praagse Lente. Het verhaal van Elise geeft een opvallend beeld van de sociale strijd in Frankrijk tussen 1958 en 1975 en het verwijst terzelfdertijd naar belangrijke geschiedkundige gebeurtenissen, zoals de onafhankelijkheid van Algerije op 5 juli 1962. Het lijkt op het lijf geschreven te zijn van scenariste Dominique Grange, die net als Elise liedjes op plaat heeft gezet. Het lijflied van de actiegroep Gauche Prolétarienne, Les Nouveaux Partizans (1970), bijvoorbeeld is van haar hand. In het nawoord benadrukt ze evenwel dat het album niet autobiografisch is, maar evenmin fictie. Er komen ongetwijfeld heel wat elementen uit haar leven in voor. De kennismaking van Elise met een striptekenaar is al een verwijzing van Granges ontmoeting met haar latere echtgenoot Jacques Tardi, die oorspronkelijk tekende voor BD l’ Hebdo de la B.D. Zijn politiestrip Griffu sierde toen de cover.

Een door Tardi getekend album is altijd om van te smullen, dit is niet anders. Met enkele lijnen, een zogenaamd klare lijn, zet hij karakteristieke en herkenbare figuren neer, zowel hun gezicht als postuur, kleding en omgeving. Je wordt meegesleept door de ganse setting. Een verwijzing naar zijn bekende werken, zoals Isabelle Avondrood, De Stem van het Volk, Nestor Burma en andere, zou ons te ver leiden.

Elise en de Nieuwe Partizanen is een bijzonder sterk album, verzorgd uitgegeven, met heel wat nuttige verklarende voetnoten over een periode die vooral de lezer in Frankrijk zal herkennen. Voor een vlottere leesbaarheid zou een meer aaneensluitende chronologie makkelijker zijn geweest. Het album onthouden we voor ons eindejaarslijstje.

JAN GOFFIN