Irena 03: Warschau

In het derde deel wordt het verhaal verteld van Astar Berkenbaum. Als pasgeboren baby is ze ondergebracht bij een christelijk echtpaar waarvan hun baby kort daarvoor was overleden. Ze neemt de naam aan van dat kind en ontkomt zo aan de dood.

Maar ook het dappere werk van Irena drukt een dikke stempel op het leven van Astar en 2500 andere kinderen. Het wordt krachtig in beeld gebracht door een ogenschijnlijk kinderlijke tekenstijl, maar het grijpt je meerdere keren bij de keel. Wow, deze vijfdelige serie is echt een verhaal dat verteld moet worden. Jean-David Morvan heeft dit samen met zijn collega’s kundig uitgezocht en sterk uitgewerkt tot een toegankelijk verhaal. (BvE)

https://www.striptip.nl/strip-speeddates/de-strip-speeddates-van-februari-2024/

Irena Sendlerova werkte in Warschau bij het Bureau Welzijnswerk, en tijdens de Tweede Wereldoorlog is ze erin geslaagd om zo’n 2500 kinderen uit de hel van het getto van Warschau te redden, al kwam ze er zelf bijna niet levend vanaf. Haar indrukwekkende en aangrijpende levensverhaal wordt in vijf strips verteld door Jean-David Morvan en Séverine Tréfouël en getekend door David Evrard, die met zijn bedrieglijk eenvoudige tekenstijl haar verhaal zo raak weet te verbeelden dat je haar geschiedenis niet met droge ogen kunt lezen.

In deel 1, het Getto, kreeg je te zien hoe het begon met het brengen van medicijnen en voedsel naar de mensen die in dat getto zaten opgesloten, en kreeg je ook een inkijkje in de niets en niemand ontziende praktijken van de nazi’s, die zelfs kinderen doodschoten bij een kleine overtreding.

In deel 2, de Rechtvaardigen, zag je hoe Irena hulptroepen om zich heen verzamelde, omdat ze het alleen niet kon redden allemaal, en hoe de eerste kinderen uit het getto gesmokkeld werden, maar je ziet ook hoe Irena uiteindelijk opgepakt wordt, en als ze zwijgt over haar medeplichtigen genadeloos wordt gefolterd.

En nu deel 3, Warschau, dat begint met het verhaal van één van die geredde kinderen, die haar geschiedenis aan haar dochter vertelt. en dat is meteen al een verhaal waar ik erg van onder de indruk was. Deze Astar Berkenbaum is opgevoed door katholieke ouders en staat net op het punt haar Plechtige Eerste Communie te doen als ze wordt opgehaald door het verzet, en ze haar echte naam te horen krijgt. De zwerftocht die ze vervolgens door Europa moet maken om aan de terreur van de communisten te ontsnappen is een huiveringwekkend stukje geschiedenis dat ik niet kende, en dat ik je hier in vijf bladzijden laat zien. Dat is meer dan eigenlijk bij een recensie geoorloofd is, maar in dit geval hoop ik dat de uitgever het mij vergeeft, want dit verhaal, dat meteen ook het verhaal van het ontstaan van de staat Israël is, is actueler dan ooit, en die vijf bladzijden laten meteen heel goed zien waarom die staat voor de joden zo ongelofelijk belangrijk is.

En je ziet ook meteen waarom dit zo’n goede strip is, want het is niet alleen het verhaal van Irena Sendlerova, maar ook het verhaal van al die mensen die ze geholpen heeft. Een verhaal van mededogen, moed, doorzettingsvermogen, trouw, hoop, en liefde. Een verhaal voor deze tijd.

https://www.moorsmagazine.com/cartoons/strips/irena-3-warschau/

Irena Sendlerowa (1910-2008) is een heldin uit de Poolse geschiedenis. Haar belangrijkste wapenfeit is de redding van liefst 2500 kinderen uit het getto van Warschau. Omdat ze ziekenverzorgster was mocht ze namens een door haar mede opgerichte organisatie zieken verzorgen in het getto. Toen ze op een dag geconfronteerd werd met een stervende vrouw die Irena vroeg haar kind te redden, ging er een knop om bij Irena. En hoewel ze dat specifieke jongetje niet kon redden, het is dan inmiddels door een sadistische Duitse officier vermoord, sterkte het haar in haar overtuiging in te moeten grijpen. Dat was vanzelfsprekend levensgevaarlijk, want het helpen van joden kon je op standrechtelijke executie komen te staan. We kijken in dit boek dan ook heen en weer tussen de periode waarin ze als gevangene van de Gestapo op gruwelijke wijze wordt gemarteld, oktober 1943, om haar en haar organisatie op te kunnen rollen. De andere periode is vooral die ná de oorlog waarin de kinderen van toen hun verhaal vertellen aan hun kinderen. Als tijdens een herdenking dan de echte Irena komt opdagen, is de dankbaarheid van de overlevenden onverminderd groot.

Het verhaal van Irena is even gruwelijk als heroïsch. Opvallend is dan de ogenschijnlijk zeer naïeve tekenstijl die voor dit verhaal gehanteerd is. Evrard staat vooral bekend om zijn kinderstrips voor wat jongere kinderen. Maar wie het album leest zal moeten constateren dat die stijl hier zeer effectief is en aankomt. Vooral de periode van haar martelingen die in dit deel verteld wordt door haar zelf aan iemand die haar hulp biedt na haar ontsnapping is indrukwekkend. Je kunt bij een reeks als deze moeilijk spreken van ‘uitzien naar de volgende delen’, maar laten we het er dan op houden dat een heldin als Irena Sendlerowa elk eerbetoon, dus ook in stripvorm verdient en dat dit niet snel genoeg kan gebeuren en dan nu dus ook in het Nederlands.

https://www.stripschap.nl/pages/topics/irena-3-warschau.php?p=10

Na drie delen in dertien maanden te hebben gepubliceerd, geeft uitgeverij Silvester blijk hoe om te gaan met een meesterwerk als Irena. In het Frans is het levensverhaal over Irena Sendlerowa afgerond in vijf delen. Deel 3 kunnen we gerust een sleutelverhaal noemen. Gebeurtenissen die in deel 1 en 2 in gang werden gezet, worden nu afgerond en de cirkel lijkt hiermee rond. Maar de heldendaden van de welzijnswerker in het getto van Warschau kunnen niet uitgebreid genoeg worden verteld. Ze redde ongeveer tweeduizendvijfhonderd kinderen van een gewisse dood en daarmee ook de toekomst van vele ongeborenen.

Dit derde deel begint in 1947 met de communie van Oliwka, maar de heilige hostie zal ze nooit smaken. Het moment waarvoor haar pleegouders altijd hebben gevreesd vindt dan plaats. Een agent van Bricha* vertelt haar dat ze van Joodse afkomst is en dat haar echte naam Astar Berkenbaum is. Haar toekomst ligt in het Heilige Land en na omzwervingen door Europa arriveert ze in haar nieuwe thuisland. Vele jaren later vertelt ze dit aan haar dochter die nog meer onder de indruk is wanneer Irena verschijnt op een bijeenkomst in Yad Vashem. De manier waarop ze afscheid neemt van haar pleegouders is een emotioneel moment in dit album, maar zeker niet het enige. Als lezer raak je steeds stiller naarmate de bladzijden vorderen en bij bladzijde 32 komt het moment waarop je denkt: “dit zal toch niet...” Je zal maar met een groep gevangenen buiten staan en je hoort de woorden: “Knal één op de drie af... vrouw of kind.” Een gevallen teddybeer is een sinistere getuige van dit macabere schouwspel.

Amper bijgekomen loopt de lezer met de ontsnapte Irena door de ruïnes van het getto van Warschau. Haar daden relativeert ze zelf, maar de vele geesten van de overledenen denken daar terecht anders over. Irena overlijdt op 12 mei 2008 en zelfs dat moment weet tekenaar David Evrard indrukwekkend in beeld te brengen.

Mocht je Irena nog niet hebben ontdekt, onthoud dan haar naam. In ons eindejaarsoverzicht zie je haar zeker terug. En neem deze drie delen direct mee wanneer je naar je stripwinkel gaat voor die andere must-read over deze donkere periode van de vorige eeuw: Na de Razzia van Lauwert Uitgeverij.

DAI HEINEN

* Bricha was de migratie van Joodse Holocaustoverlevenden van Oost-Europa naar geallieerde bezettingszones en Palestina. Deze periode begon eind 1944 met het aflopen van de Tweede Wereldoorlog en eindigde met de Israëlische onafhankelijkheidsverklaring.

https://www.stripspeciaalzaak.be/besprekingen/hard-en-emotioneel