ST EX (Saint-Exupéry)

Je hebt liefhebberijen, hobby’s, passies, intense interesses en obsessies. Ze zijn er in alle soorten, nuttig en zinloos, banaal en beschaafd, fysiek en spiritueel, met een lange geschiedenis en zeer modern, onbetekenend en heel bijzonder. Van die laatste wil ik een categorie naar voren halen, drie passies die worden samengevat onder het alledaagse woord ‘vervoer’: varen, rijden en vliegen.

Varen, zeevaart, de ontdekking van de wereld d.m.v. vaartuigen, behelst een oeroude menselijke behoefte.
Rijden met gebruikmaking van dieren en veel later wielen, is vermoedelijk net zo oud als varen.
De wens om te vliegen gaat misschien even ver terug, maar het vliegen zelf is jong, heel jong.

Schepen, treinen en vliegtuigen begeesteren tot op vandaag duizenden, honderdduizenden, miljoenen mensen. Vliegtuigen maken iets speciaals in ons los, iets dat veel verder gaat dan postzegels verzamelen of AFC. Ajax (mijn club) op de voet volgen.

‘St Ex’ gaat over een mens, een bijzonder mens en het gaat over vliegtuigen. Ik vind mensen belangrijk en uiterst boeiend en de mens Antoine de Saint Exupéry in het bijzonder. Ik ben ook gek op vliegtuigen, zelfs een beetje verliefd. ‘St Ex’ raakt dat speciale wat vliegtuigen in ons mensen wakker maakt. Mijn laatste recensie dateert uit 2020. Ik ben nu 86 en het tempo is er wel uit, er is niet genoeg energie meer. Evenwel, aan deze strip (?) kan en wil ik niet voorbijgaan.


de biografie

Een uitstekende biografie, die duidelijk maakt waarom Antoine zo interessant is. Het milieu waarin hij zijn leven startte is al bijzonder. Een tegenstrijdige en complexe persoonlijkheid wordt levendig beschreven. Het avontuurlijke en kleurrijke leven komt duidelijk aan bod. Franrijk, Afrika, Zuid-Amerika en de USA zijn de decors en de eigen couleur locale wordt voelbaar aangeduid. Ook het bijhorende tijdsbeeld wordt geschilderd. Dit gebeurt o.a. door middel van een korte tekst die aan elk hoofdstuk voorafgaat, waarbij een gebeuren wordt besproken of de komende periode wordt gekarakteriseerd. De boeken en journalistieke verslagen van Antoine worden allemaal genoemd in dit chronologische verhaal.
Antoine die uiterlijk geen hoge ogen gooide, werd door vrouwen nooit over het hoofd gezien. Mannelijkheid die gepaard ging met diepgang maakte hem meer dan boeiend. Levensgenieter tussen de beau monde, big spender ook als dat niet kon, ontwikkeld met veel interesses, dat was St Ex. Goede collega, geschikt voor teamwork, technisch en wiskundig goed onderlegd en vaardig, voelt zich thuis in een omgeving zonder comfort, zonder culinaire hoogstandjes, rustig als het moeilijk of gevaarlijk is, dat is ook St Ex.
De problemen en de vaardigheden die het vliegen in die ontwikkelingstijd kenmerken, worden minutieus uit de doeken gedaan, zonder de lezer te vervelen (ik in ieder geval niet). Naast Antoine is het vliegtuig de tweede hoofdpersoon. De passie voor het vliegen straalt ervan af. Je ruikt, hoort en voelt de verschillende toestellen al lezend. Bernard Chabbart heeft een prachtige biografie geschreven en ik denk dat de auteur Antoine de Saint Exupéry het met mij eens zou zijn, een genoegen om te lezen.


de illustraties

Romain Hugault is een vakman die, volgens mij, bijzonder goed met de moderne tekenmogelijkheden weet om te gaan. Ik weet niet hoe deze illustraties zijn vervaardigd, maar het resultaat is prachtig. Ik vermoed dat de portretten bewerkte foto’s zijn, ze zijn heel overtuigend.
Alle vliegtuigen die in dit boek aan bod zijn gekomen waren mij bekend, maar de Wroblewski W2 in het eerste hoofdstuk is een uitzondering; op internet heb ik er niets over kunnen vinden.
Zo nauwkeurig als Chabbart de handelingen uiteenzet, die nodig zijn om vliegtuigen vóór 1943 geïntroduceerd te besturen, zo precies tekent Hugault die vliegtuigen. Elk detail is zichtbaar, je hart reageert van bewondering. De vliegmachines worden vanuit elk gezichtspunt gepresenteerd, ze vliegen bijna het boek uit.
Ik weersta de verleiding om hier elk vliegtuig uit de biografie te behandelen, omdat mijn geestdrift die van de meeste lezers zal overtreffen en zich zullen gaan ergeren aan te veel informatie. Ik zal me beperken tot twee toestellen.
Bloch 174. In tegenstelling tot het vliegtuig dat hierna aan de beurt komt, heeft de creatie van Marcel Bloch (later Dassault) geen echte kans gekregen te tonen wat het waard was. De Franse nederlaag maakte dat onmogelijk. Er zijn pakweg 100 exemplaren voltooid, die gedeeltelijk in Noord-Afrika terecht kwamen, en verstoken bleven van fabrieksondersteuning en onderdelen. Antoine heeft de uitstekende vliegeigenschappen van dit gedrongen, maar zeker niet lompe toestel, nog ervaren. Een veelzijdig toestel met grote mogelijkheden, maar helaas… Hugault toont de 174 op het vliegveld met Antoine op de voorgrond, steil klimmend en spectaculair in de nacht, beschoten door Duitse Flaks.
Lockheed P-38 Lightning. Een product van Kelly Johnson een van de beroemdste vliegtuigontwerpers, o.a. verantwoordelijk voor de Blackbird, misschien de meest bewonderde vliegmachine uit de geschiedenis. De Lightning was tijdens zijn verschijning sneller dan de meeste eenmotorige jagers en bleek de beste zware jager van WOII. Het vliegtuig was niet alleen een klasbak, hij was ook mooi en de tekenaar laat dat overtuigend zien. De kwaliteiten van de P-38 komen tijdens de hele oorlog duidelijk aan het licht, met vele wapenfeiten. Eerste vlucht in 1931 en in 1941 in dienst genomen. Antoine heeft 3 jaar niet gevlogen en hij is 42 als hij in een uiterst modern vliegtuig op herhaling gaat.

Op pagina 145, aan het einde van het zevende hoofdstuk leest u het volgende: “Aan de andere kant van de oceaan staat een vliegtuig voor hem klaar. En op die dag keert hij terug naar de essentie”. Ik weet niet wat voor Antoine de essentie in zijn leven was, schrijven of vliegen. Voor de biograaf het laatste en ik zal hem niet tegenspreken. Het zicht van de aviateur op de wereld heeft de schrijver bepaald. Het vliegtuig dat voor hem klaarstond was de Lockheed Lightning, een schitterende klassieker.


extra

Helaas staat er een vervelende fout in de tekst, vervelend omdat die fout zo vaak gemaakt wordt. Op bladzijde 34 wordt vermeldt, dat Didier Daurat als piloot-waarnemer de Dikke Bertha had getraceerd, het Duitse langeafstandskanon dat Parijs bombardeerde. Twee extremiteiten worden hier verward.
De Dikke Bertha was een houwitser met een verkorte loop van 5,04 m en een kaliber van 420 mm, die granaten van 1.160 kg afvuurde, maar een bereik had van slechts 9 km. Dit geschut werd berucht in België.
Het Kaiser Wilhelmgeschut of het Parijse kanon was het tegenovergestelde. Met een loop van 37 m, kon dit kanon met een granaat van 106 kilo en een bereik van 120 km, Parijs bereiken van veilige afstand. Een record dat nog steeds stand houdt.
Ongelofelijk dat deze wapens met elkaar verwisseld kunnen worden.

Ik mis in dit prachtige boek een inhoudsopgave. Voor hen die St Ex willen aanschaffen volgt deze hier alsnog. De datums zijn bijna allemaal ontleend aan de voorafgaande korte tekst.

1. Een kleine prins in zijn kastelen. 1900
2. Op zoek naar zichzelf. 1918
3. De woestijn. 1927
4. Een onmetelijk continent. 1929
5. Een periode van twijfel. 1933
6. Oorlogsvlieger. 1939
7. American Glory. 1940
8. Een prins in zijn citadel. 1943

Bert Niks heeft een goede vertaling geleverd, maar ik dacht hem toch op een fout te betrappen. Op bladzijde 113 heeft hij het over een ‘oorlogsvlieger’, waarbij ik denk aan zo’n papieren geval, dat met een touw in de lucht wordt gehouden. Het had volgens mij ‘vliegenier’ moeten zijn. Toch maar even het woordenboek opengeslagen, en wat blijkt: vlieger is correct, zelfs vliegster voor pilote is toegestaan. Is dat nu typisch Vlaams?

Het oeuvre van Antoine de Saint Exupéry:
Courrier sud, 1929
Vol de nuit, 1931 Nederlandse vertaling door A.Viruly
Terre des hommes, 1939
Le Petit Prince, 1943 Vertaald door Laetitia de Beaufort-Van Hamel.
Pilote de guerre, 1942 Vertaald door Nele Ysebaert.
Lettre à un otage, essay
Citadelle, essay
Lettres de jeunesse
Carnets
Lettres à sa mère
Écrits de guerre 1939-1944
Correspondance 1930-1944 (briefwisseling met zijn echtgenote Consuelo)
Mijn Frans is te roestig, maar ik ga op zoek naar de vertalingen.


Hans Bekker, 27-4-2023

https://www.stripinfo.be/recensie.php?recensie=4860